Ἂν κατάλαβα καλά, ὁ Μπερνστάιν στὴν ἀρχὴ κάνει λόγο γιὰ μιὰ ἀσάφεια (στοχευμένη ἢ μή) σὲ ἔργα τοῦ Μπὰχ καί, κατ’ ἀντιστοιχία, σὲ κείμενα τοῦ Σαίξπηρ. Καὶ δίνει παραδείγματα τῶν διαφορετικῶν δυνατῶν ἐκτελέσεων τῶν ἔργων τοῦ Μπὰχ ἀποκλειστικὰ μὲ βάση τὶς παρτιτοῦρες του. Ἡ ἀσάφεια αὐτή, ἡ δυνατότητα γιὰ ἑρμηνεῖες ἀρκετὰ διαφορετικὲς ἀναμεταξύ τους, εἶναι ἀκόμη πιὸ ἐνδιαφέρουσα γιατὶ ἀφορᾶ βασικοὺς δημιουργοὺς-ἐμβλήματα τοῦ δυτικοῦ, νεοτερικοῦ, ὀρθολογικοῦ πολιτισμοῦ, ὁ ὁποῖος ὑποτίθεται ὅτι δὲν ἄφηνε / ἀφήνει τίποτε στὴν τύχη, σὲ ἀντίθεση λ.χ. μὲ τὴ βυζαντινὴ ἢ τὴ δημοτικὴ μουσική, ὅπου ὁ αὐτοσχεδιασμὸς κυριαρχεῖ. Θὰ μοῦ πεῖτε, βέβαια, ὅτι Μπὰχ καὶ Σαίξπηρ ἔζησαν στὶς ἀπαρχὲς τοῦ νεότερου δυτικοῦ πολιτισμοῦ, προτοῦ ἡ σέχτα τῶν όρθολογιστῶν κυριαρχήσει.
Χρονογραφίες 