Category Archives: γλώσσα

Tὸ 1929 (ἢ 1927-1931), κυκλοφορεῖ τὸ ἐγκυκλοπαιδικὸν λεξικὸν Ἐλευθερουδάκη. Μία ἀπὸ τὶς καινοτομίες του ἦταν ἡ προσπάθεια νὰ ἀντικατασταθοῦν τὰ μπ/γκ/ντ τῶν μεταγραφόμενων στὸ ἑλληνικὸ ἀλφάβητο ξένων λέξεων καὶ ὀνομάτων ἀπὸ τὰ β/γ/δ μὲ μιὰ τελεία («στιγμή») πάνω ἀπὸ τὸ … Συνέχεια →

Κάνουν ὅ,τι μποροῦν νὰ μὴ γράφεται τὸ πολυτονικό, ἀλλὰ δὲν μποροῦν, καὶ γι’ αὐτὸ τσατίζονται. Ἐὰν δὲν τσατίζονταν, θὰ τοὺς ἀρκοῦσε τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ἴδιοι γράφουν στὸ μονοτονικό, κι ὅλοι θὰ ἤμασταν εὐτυχισμένοι. Ἀλλὰ δὲν εἶναι ἡ ἐλευθερία τους … Συνέχεια →

Ἁπλή, καὶ ἡ καλύτερη. Μπορεῖ, βέβαια, κάποιος νὰ μάθει καὶ παρατηρώντας φωτοτυπίες βυζαντινῶν χειρογράφων ἢ βυζαντινὰ χειρόγραφα.

Δηλαδή, κάθετα στρίβει -τὸ σύνορο τοῦ χωραφιοῦ- στὰ δυτικά. Ἀπὸ τὸ κεφαλαῖο γράμμα Γ. Καὶ ἀκουμβίζει εἰς τὸν τάφρον, καί: πορεύεται, καθὼς κυκλεύει, τὴν δημοσίαν ὁδόν, καί οὕτω καθεξῆς. Μόνο ὅποιος ἔχει διαβάσει βυζαντινὰ ἑλληνικά, ὄχι τὴν ἀττικίζουσα, καταλαβαίνει πόσο … Συνέχεια →

Η διδασκαλία της καθαρευούσης στην εκπαίδευση καταργήθηκε από έναν πολιτικό που μιλούσε στην καθαρεύουσα, τον Γεώργιο Ράλλη, υπουργό Παιδείας το 1976. Τότε το μέτρο θεωρήθηκε «προοδευτικό», αφού, εκτός των άλλων, τερμάτιζε έναν πόλεμο που κρατούσε πάνω από έναν αιώνα και … Συνέχεια →

Βέβαια εἶναι ἀτύχημα ποὺ αὐτὴ ἡ ζωντανὴ ἑλληνικὴ γλώσσα ποὺ εἶπα δὲν εἶναι ὅλως διόλου ἡ ἴδια γιὰ ὅλους τοὺς δημοτικιστάς. … Στὴν ἀρχή –εἴκοσι χρόνια πρίν– μιὰ κοινὴ ἐξέγερσι κατὰ τῆς καθαρευούσης, μιὰ κοινὴ προσπάθεια ἕνωνε τοὺς δημοτικιστάς, καὶ … Συνέχεια →

Γράφει στὸν τίτλο ἄρθρου της ἡ μονοτονικὴ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ὅτι ἔπεσε ταβάνι στὸ νοσοκομεῖο Νίκαιας καὶ τραυμάτισε «μητέρα ασθενή». Κι ἀναρωτιέται καθένας ποὺ διαβάζει μόνο τὸν τίτλο (καὶ δὲν μπαίνει στὸν κόπο νὰ ἀνοίξει τὸν δεσμό), ἐὰν ὁ τραυματισμὸς ἀφοροῦσε «μητέρα … Συνέχεια →

…Ἔχει καταστραφεῖ ἤδη ἡ γλώσσα. Βλέπω πῶς μιλιοῦνται τὰ ἑλληνικὰ στὰ λεγόμενα μαζικὰ μέσα πληροφόρησης. Μία φορὰ στὸ ραδιόφωνο μάλιστα ἄκουσα τὸ καταπληκτικὸ «ὥρα Ἑλλάδας τρία». […] Μὲ τὴν κατάργηση τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν καὶ τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ μονοτονικοῦ ἔχουμε ἀποκοπεῖ … Συνέχεια →

Μοῦ ἔκανε τὴν τιμὴ ὁ κ. Σαραντάκος, καὶ μοῦ διευκρίνισε ὅτι χρησιμοποιεῖ τὸ  «γκουγκλίζω» κι ὄχι τὸ «γκουγκλάρω». Ἐπίσης, ὅτι ὄχι μόνο ἔβαλαν τὸ γκουγκλάρω σὲ κάποιο λεξικὸ οἱ λεξικογράφοι, ἀλλὰ κι ὅτι δὲν μᾶς πέφτει λόγος γιὰ τὸ ἂν … Συνέχεια →

– Πότε ἄρχισε κι ἄκμασε ἡ λόγια λογοτεχνία σὲ δημώδη γλώσσα στὸ Βυζάντιο; – Ὅταν ἄρχισε τὸ κράτος νὰ καταρρέει. Στὰ τελευταῖα τῆς παλιᾶς του κοσμοκρατορίας. Κομνηνοὶ καὶ βάλε. Ὁ Toynbee εἶχε πεῖ τὸ ἐκπληκτικό (σχολιάζοντας τὸν Ράνσιμαν, ὁ ὁποῖος … Συνέχεια →

Ὅταν μεταφέρθηκε ἡ πρωτεύουσα στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀλλὰ καὶ πιὸ πρίν, κατὰ τὴν Τετραρχία, τὰ λατινικὰ ἀπέκτησαν μεγάλη σημασία στὴν ἐκπαίδευση. Ὁ Λιβάνιος, δεκαετίες μετά, παραπονιόταν ποὺ οἱ φοιτητὲς προτιμοῦσαν τὰ λατινικὰ ἀντὶ τῶν ἑλληνικῶν, ἀφοῦ τὰ πρῶτα θὰ τοὺς ἔδιναν … Συνέχεια →

Το «Λεξικό περιττών αγγλισμών» (Wörterbuch überflüssiger Anglizismen) του γλωσσολόγου Reiner Pogarell, διευθυντή του Institut für Betriebslinguistik του Πάντερμπορν, και των συνεργατών του Rudolf Bartzsch και Markus Schröder πρωτοκυκλοφόρησε το 1999. Σήμερα βρίσκεται στην 9η αναθεωρημένη έκδοσή του. Περιέχει 3.500 όρους … Συνέχεια →

Πηγή 1η Σχολή Βερναρδάκης [Ν. Ημέρα 1885, – Φιλήντας Γλωσσογνωσία – Ανδριώτης – Κουκουλές Το ετυμολογουν από το «κοίτη» (χώρος ή έπιπλο όπου κοιμάται κανείς), όπου ξαπλωμένος παρατηρούσε ο στρατιώτης, φρουρός ή φύλακας. 2η Σχολή Χατζηδάκης [«Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά» … Συνέχεια →

Καθαρεύουσα Δημοτική Δημοτικὴ ὅπως θὰ ὄφειλε νὰ εἶναι βάσει τῶν καταλήξεων τῆς δημοτικῆς. ὁ κουρεύς κουρέας κουρέας τοῦ κουρέως κουρέα κουρέα τὸν κουρέαν κουρέα κουρέα οἱ κουρεῖς κουρεῖς κουρέες τῶν κουρέων κουρέων κουρέων τοὺς κουρεῖς κουρεῖς κουρέες Ὅσο καιρὸ λέμε … Συνέχεια →

Ἐπιλογὲς ἀπὸ δύο κείμενα τοῦ ἱστολογίου του, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἐπέτειο τῆς κοίμησής του (5-4-2016) 1.  Είμαστε, αθεράπευτα, επαρχιώτες Οι ημιμαθείς δάσκαλοι και δασκαλίτσες που γέμισαν το Υπουργείο Παιδείας, συνεπικουρούμενοι από διάφορους ημιμαθείς λιγκουιστικάριους που γέμισαν τα ελληνικά πανεπιστήμια, τονίζουν … Συνέχεια →

Ἕνα ἀπὸ τὰ γνωστὰ προβλήματα τῶν Ἀριστερῶν φιλολόγων εἶναι ἡ ἀποικιοκρατικὴ ἀντιμετώπιση τῆς ἑλληνικῆς. Τὴν ἀντιμετωπίζουν ὡς κάτι ποὺ δὲν ἔχει δεδομένους καὶ σταθεροὺς κανόνες, ὀρθὸ καὶ λάθος. Αὐτὴ ἡ ἀντιμετώπιση συνδυάζεται μὲ τὶς γεροντίστικες ἀντιλήψεις τους περὶ ταξικότητας τῆς … Συνέχεια →

Ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀγαπημένους ἀπολογητικοὺς μύθους τῶν μονοτονιστῶν εἶναι ὁ ἑξῆς: Ἡ ἀπόφανση τῶν πολυτονιστῶν ὅτι τὸ μονοτονικὸ ὁδηγεῖ (ὡς φυσικὴ συνέπεια, ὡς συνειρμός) στὴ λατινικὴ γραφὴ μέσῳ τῆς ἁπλοποίησης τῆς ὀρθογραφίας συνιστᾶ κινδυνολογία καὶ λογικὸ ἅλμα. Ἔτσι, ὁ Νίκος Σαραντάκος  γράφει: Τριάντα χρόνια τώρα, οι … Συνέχεια →

Πηγή ΔΙΑΛΟΓΟΣ1 A voce piu ch᾿al ver drizzan li volti;2 E cosi ferman sua opinione, Prima ch᾿arte o ragion per lor s᾿ascolti Dante Purg. XXVI, 121-123 ΠΟΙΗΤΗΣ — ΦΙΛΟΣ — ΣΟΦΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ ΦΙΛ. Ἔπειτα ἀπὸ τόσες ὁμιλίες, ἐξέχασες κοιτάζοντας κατὰ τὸ … Συνέχεια →

Παραθέτει ἕνας ἱστότοπος τὶς 220 τουρκικὲς λέξεις ποὺ χρησιμοποιοῦμε δίχως νὰ τὸ ξέρουμε, καὶ καλοῦ-κακοῦ παραθέτει τὴ σοφὴ γνώμη τοῦ Νίκου Σαραντάκου (βασικά, ὅλη ἡ ἀνάρτηση εἶναι τοῦ Ν.Σ.) ὁ ὁποῖος μὴ χάσει καὶ δὲν κατακεραυνώσει τὸν ἐθνικισμό (ἕνας εἶναι … Συνέχεια →

Σήμερα, θυμᾶμαι τὸν Πλωρίτη μὲ τὸ ὕστερικὸ ὕφος τῶν κειμένων του. Ἀφοῦ σκότωνε τὴ Συντήρηση, ἔκανε μιὰ βόλτα  μὲ τὸ ποδήλατό του σταχυολογώντας ἀπὸ τὴ βυζαντινὴ ἱστορία, προσγειωνόταν στὴν μετεμφυλιακὴ Ἑλλάδα, ξεμπρόστιαζε τὰ ἐγκλήματα τῶν «ρασοφόρων» (πολὺ σὶκ λέξη τὸ … Συνέχεια →

    Προφανῶς, δὲν συμφωνῶ μὲ τὸ Σολωμό. Ἀλλά, προφανῶς, τὸ ἔργο ἐξεπίτηδες τονίζει ὑπερβολικὰ τὶς διαφορές. Εἶναι ἡ λόγια παράδοση αὐτὴ ποὺ ἑνοποιοῦσε. Ὅπως στὴ βυζαντινὴ καὶ τὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχή. Ὅποιος ἐπιτίθεται στὴ λόγια παράδοση ἐπιτίθεται στὴν ἑλληνικὴ κοινὴ … Συνέχεια →

Τοῦ Κώστα Κουτσουρέλη Βλέποντας κανείς τη νέα ελληνική ως χρονικό αναβαθμό της σύνολης ελληνικής, παρατηρεί το εξής. Ενώ οι εκφραστικές δυνατότητές της –απόδειξη η ποίηση– διατηρούνται σε επίπεδο αξιοσημείωτα υψηλό, οι αναλυτικές της δυνατότητες παραμένουν ατροφικές ή υπανάπτυκτες επί αιώνες … Συνέχεια →

Ἀθεράπευτα ἐπαρχιῶτες: 2. Οι ημιμαθείς δάσκαλοι και δασκαλίτσες που γέμισαν το Υπουργείο Παιδείας, συνεπικουρούμενοι από διάφορους ημιμαθείς λιγκουιστικάριους που γέμισαν τα ελληνικά πανεπιστήμια, τονίζουν ότι το παιδί μπορεί να κάνει ορθογραφικά λάθη, δεν χρειάζεται να τα διορθώνουν, η ορθογραφία δεν … Συνέχεια →

Ἄρθρο τοῦ Κ. Κουτσουρέλη στὸ Ποντίκι (21-12-2015). Οἱ ὑπογραμμίσεις δικές μου. Ο Κωστής Παπαγιώργης αγαπούσε την Ιλιάδα. Η Οδύσσεια του ξίνιζε, την θεωρούσε παραμυθάτη, άγαν φαντασμαγορική για τα γούστα του. Η λέξη του γι’ αυτήν ήταν «αδερ…φίστικη». Όταν ανέφερα κάπου … Συνέχεια →

Πόσες λέξεις ἔχουν πάψει νὰ χρησιμοποιοῦνται ἐξαιτίας τοῦ «κάνω», ποὺ νομίζουμε ὅτι χρησιμεύει γιὰ ὅλες τὶς δουλειὲς καὶ τὰ νοήματα ποὺ θέλουμε νὰ ἐκφράσουμε! Ἕνας ὡραῖος κατάλογος μὲ τὶς λέξεις ποὺ μπορούμε νὰ χρησιμοποιήσουμε ἀντὶ τοῦ «κάνω»: ακολουθώ, αναγκάζω, αναδεικνύω, … Συνέχεια →

Μὲ ἀφορμὴ ἕνα ἄρθρο τοῦ Κ. Κουτσουρέλη: Τὸ πιὸ κωμικὸ εἶναι ὅτι φανατικοὶ «δημοτικιστὲς» ἀσχολοῦνται μὲ τὴν διόρθωση τῆς «καθαρεύουσας» ποὺ διάφορος κόσμος χρησιμοποιεῖ, καὶ ἐπισημαίνουν μὲ χαιρέκακη συχνά διάθεση, τὰ λάθη στὴ χρήση της προκειμένου νὰ περάσουν τὴ γραμμή … Συνέχεια →

Ἀπὸ μιὰ ἐπιστολὴ τοῦ Λένιν στὸν ἐπίτροπο γιὰ τὴν παιδεία Λουνατσάρσκυ, ὁ ὁποῖος μετὰ τὸν ἐμφύλιο πόλεμο πρότεινε τὴν ἀντικατάσταση τοῦ κυριλλικοῦ ἀλφαβήτου μὲ τὸ λατινικό: “Αν ξεκινήσουμε να υλοποιούμε, απερίσκεπτα, ένα νέο αλφάβητο, ή να εισαγάγουμε βεβιασμένα το λατινικό, … Συνέχεια →